نفت و گاز خزر سر سفره همسایگان

روزنامه سرمایه: سرانجام پس از سال ها تاخیر، متحمل شدن میلیاردها دلار عدم النفع و بارها لغو مراسم افتتاح، سکوی ایران - البرز پس از قرنطینه کردن خبرنگاران دعوت شده برای پوشش خبری، افتتاح شد. افتتاح ایران - البرز در حالی صورت گرفت که ایران تا دریافت مجوز رسمی از سوی مجامع بین المللی حق هیچ گونه حفاری در این دریا را ندارد و هنوز این پروژه شکل و قالب آزمایشی دارد و به مرحله حفاری یا استخراج نرسیده است. سکوی نیمه شناور البرز، پس از سه بار تاخیر در افتتاح آن، با حضور رئیس جمهوری در نکا افتتاح شد. این در حالی بود که به رغم هماهنگی های به عمل آمده «خبرنگاران حوزه نفت» در کشتی کاسپین 2 قرنطینه شده و از حضور آنان در مراسم افتتاح ممانعت به عمل آمد. این گزارش حاکی است، با افتتاح این سکوی نیمه شناور که گفته می شود از دستاورد های منحصر به فرد کارشناسان و متخصصان داخلی است بخش نفتی کشور قادر خواهد بود حدود 11 تریلیون مترمکعب گاز و 15 میلیارد بشکه نفت از دریای مازندران استحصال کند؛ این خبر در حالی از سوی مسوولان وزارت نفت منتشر شد که به اعتقاد دست اندر کاران این حوزه، ایران تا دریافت مجوز رسمی از سوی مجامع بین المللی حق هیچ گونه حفاری در این دریا را ندارد. براساس این گزارش، آغاز به کار دستگاه های حفاری نیمه شناور فوق مدرن ایران- البرز شرکت ملی نفت ایران در دریای خزر شکل آزمایشی دارد که البته به اذعان کارشناسان حاضر در عرشه کشتی کاسپین، مدیران این پروژه زحمات بسیاری را در جهت ثمر بخش کردن آن متحمل شده اند اما هنوز این پروژه شکل و قالب آزمایشی دارد و به مرحله حفاری یا استخراج نرسیده است. خزر، قربانی ملاحظات سیاسیبه گفته کارشناسان، ایران برای حفاری در آب های خود نیازی به مجوز نداشته و می تواند در مکان های شناسایی شده عملیات اکتشافی و توسعه را انجام دهد، ولی هرگونه حفاری در نزدیکی آب های مرزی نیازمند تدوین رژیم حقوقی دریای خزر و مشخص شدن میزان سهم کشورهای مجاور خزر است و عدم حفاری ایران در خزر به عمق زیاد دریاچه و نداشتن توانایی و تکنولوژی حفاری در این آب ها برمی گردد.براساس این گزارش تا پیش از فروپاشی اتحاد شوروی و شکل گیری شرایط نوین سیاسی و هویتی در حاشیه دریاچه خزر، ایران و شوروی تنها مدعیان این دریا بودند که نحوه تقسیم بندی منابع و ذخایر نیز با مذاکرات دوجانبه حل و فصل شده بود.پس از فروپاشی شوروی سابق و تشکیل جمهوری های جدید؛ مدعیان مالکیت این دریاچه در منطقه و کانون تصمیم گیری ها برای چگونگی سهیم شدن در منابع و ذخایر عظیم اینپهنه آبی زیاد شد. با تشکیل جمهوری های جدید در حاشیه دریای خزر برداشت از ذخایر این حوزه به ماراتن نفسگیری تبدیل شد اما ایران فقط نقش تماشاچی این رقابت نفسگیر را ایفا کرده و با وجود برداشت هرچه بیشتر این کشورها ایران همچنان به دنبال تدوین رژیم حقوقی دریای خزر بوده و به دلیل مناسبات سیاسی خود با روسیه از هرگونه اعتراض و اظهارنظر در این مورد خودداری کرده است.در حال حاضر ترکمنستان و روسیه در حال انجام عملیات اکتشاف و توسعه بلوک های نفتی خود در فلات قاره هستند و جمهوری آذربایجان نیز بیشترین برداشت نفت خود را از فلات قاره انجام می دهد.حال آنکه با تعلل در تمدید تفاهمنامه ایران و شوروی، بعد از انقلاب و فروپاشی شوروی سابق، هم اکنون کشورهای همجوار این دریاچه سهم تقلیل یافته ایران از 50 درصد به 12 درصد را هم به رسمیت نمی شناسند و روسیه به عنوان میراث دار شوروی سابق سعی دارد همچنان خود را به عنوان قدرت بلامنازع در مسائل حوزه دریای خزر حفظ کند. بر همین اساس کشورهای قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان با حمایت آشکار روسیه و بدون توجه به لزوم تدوین رژیم حقوقی دریای خزر، برداشت از منابع انرژی این منطقه را ادامه می دهند و ایران نیز با توجه به جایگاه روسیه در سیاست های خارجی خود، نسبت به برداشت کشورهای تحت حمایت روسیه از این منابع سکوت اختیار کرده است و تا زمانی که سیاست های خارجی ایران در برخی حوزه ها به موضع گیری های روسیه وابسته باشد، نمی توان انتظار داشت سهم چشمگیری از منابع دریای خزر نصیب کشور شود.ایران البرزدر انتظار تعیین محل حفاریبه گزارش «سرمایه» تا زمانی که محل مشخصی به منظور حفاری از سوی دست اندرکاران تعیین نشود این پروژه با وجود دارا بودن شاخصه های منحصر به فرد در این حوزه بلااستفاده باقی می ماند و نتیجه بخشی این پروژه زمانی نمود بیشتری خواهد داشت که به مرحله بهره برداری رسیده باشد و بخش نفت و گاز کشور بتواند از این سکوی نیمه شناور به منظور توسعه خطوط نفتی یا گازی کشور جهت انتقال و صادرات بهره ببرد. ساخت سکوی ایران- البرز از نیمه اول سال 1380 با بودجه اولیه 215 میلیون دلار و 34 میلیارد تومان توسط کنسرسیوم صدرای ایران و GVA سوئد آغاز شد که قرار بود ساخت این سکو در سال 1383 به اتمام برسد اما به دلیل مشکلات به وجود آمده بهره برداری از این سکو با پنج سال تاخیر صورت می گیرد. اگرچه برنامه ریزی برای افتتاح رسمی این دستگاه به سال 1386 و وعده شرکت صدرا برای تحویل کامل و راه اندازی سکو به 31 تیر سال 1386 برمی گردد ولی به دلایل مختلف فنی تکمیل سکو تا اواخر سال گذشته به تعویق افتاد. در این خصوص از اوایل امسال زمان های مختلفی برای افتتاح رسمی فعالیت این سکو اعلام شد که همگی در ساعات پایانی مانده به افتتاح لغو شده اند که 25 اردیبهشت، 20خرداد و سرانجام 30 تیر از جمله این زمان ها بوده است. در آستانه دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز چهارشنبه (20 خردادماه) به عنوان تاریخ جدید بهره برداری از سکوی نیمه شناور ایران البرز تعیین و حتی از سوی روابط عمومی شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا)، به عنوان سازنده سکو از خبرنگاران برای حضور در مراسم دعوت شد. در حالی که به نظر می رسید با توجه به ابعاد تبلیغاتی بهره برداری از این سکو برای احمدی نژاد و دولت نهم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، این بار مراسم افتتاح برگزار شود اما بار دیگر این امر به تعویق افتاد. 7/2 میلیون بشکه برداشت نفت کشورهای همسایهبا تاخیر در بهره برداری از سکوی ایران - البرز، حفاری در دریای خزر نیز به تاخیر افتاده، این در حالی است که سایر کشورهای حاشیه خزر از سال ها پیش برداشت از این مخزن بزرگ نفت و گاز را شروع کرده اند و سهم ایران از این مخزن فعلاً میلیاردها دلار عدم النفع است. براساس این گزارش در سال 2008 میزان برداشت سه کشور جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان بالغ بر 7/2 میلیون بشکه در روز بود که سهم ایران از این میزان برداشت صفر بوده است. براساس آمارهای نشریه میس، میزان تولید نفت سه کشور طی سال2007 به بیش از8/117 میلیون تن معادل366/2 میلیون بشکه در روز رسیده است. این رقم طی سال 2006 کمتر از 114/2 میلیون بشکه بوده است. تولید گاز طبیعی نیز در این مدت به بیش از 8/104 میلیارد مترمکعب رسیده است. این رقم طی سال 2006 نیز به کمتر از 4/97 میلیارد مترمکعب رسید. این سه کشور با شتاب دادن به توسعه میادین نفتی خزر میزان برداشت خود را به طور چشمگیری افزایش می دهند به طوری که در سال 2006 در مجموع 13/2 میلیون بشکه در روز نفت خام از منابع دریای خزر برداشت شد که این رقم با 205 هزار بشکه افزایش در روز به 335/2 میلیون بشکه در روز در سال 2007 رسید. قزاقستان بیشترین میزان بهره برداری از ذخایر دریای خزر را داشته است. تولید نفت این کشور از میادین نفتی دریای خزر از 513/1 میلیون بشکه در روز در سال 2006 به 530/1 میلیون بشکه در روز در سال2007 رسید. تولید نفت جمهوری آذربایجان از 640 هزار بشکه در روز در سال 2006 به 800 هزار بشکه در روز در سال 2007 رسید. تولید نفت ترکمنستان نیز با 10 هزار بشکه افزایش از175 هزار بشکه در روز در سال 2006 به185 هزار بشکه در روز در سال 2007 رسید.